Dubina dva: Suočavanje sa sopstvenim zločinima

Šest godina je režiser Ognjen Glavonić istraživao skriveni događaj iz vremena rata na Kosovu za igrani film koji je pokušavao da napravi. Dok ga nedostatak finansija još uvek sprečava u tom naumu, dosadašnje uloženo vreme iznedrilo je impresivan i inovativan dokumentarac koji je imao svetsku premijeru u sekciji Forum ovogodišnjeg Berlinala.

U svom prvom dugometražnom filmu, “Dubina dva”, koji govori o događaju iz vremena rata na Kosovu 1999. godine, kada je hladnjača sa telima 55 albanskih civila koje su pobile srpska vojska i policija, sletila s puta u Dunav kod granice Srbije i Rumunije, Glavonić koristi svedočanstva počinilaca, svedoka i žrtve koja je preživela masakr tako što se pretvarala da je mrtva.

Godine 2001. i 2002. pet masovnih grobnica otkriveno je u beogradskom predgrađu Batajnica, na mestu gde su u to vreme bile smeštene specijalne antiterorističke jedinice. Film na izuzetno efektan način istražuje kako su ova dva događaja povezana.

Radnja počinje na Dunavu, blizu Tekije, na mestu gde je izvučen kamion sa telima. Reči policajca koji je došao prvi na mesto nesreće, iz off-a, kao i sva svedočanstva u filmu, vizuelno su pokrivena sa snimcima lokacije na reci, kao i svedočanstva ostalih sagovornika o događajima na drugim mestima o kojima govore, snimljenim 17 godina kasnije. Ona obuhvataju područja od Dunava, preko Prištine i dva mala grada na Kosovu, do centralne Srbije i konačno Batajnice, mesta masovnih grobnica.

Kombinacija uznemirujućih, tragičnih i šokantnih svedočanstava sa snimcima lokacija, u početku pomaže gledaocu da se koncentriše na glasove. Ali se nakon toga dešava nešto novo: proradi mašta, i film postaje skoro hipnotizirajući, stvarajući scene u našim glavama. Te slike su užasavajuće. Trilerska struktura dopušta publici da sama povezuju događaje, pojačavajući osećaj tenzije i, konačno, šoka.

Središnji deo filma posvećen je svedočanstvima preživelih albanskih žrtava i jednog od vojnika koji je učestvovao u zločinu. Slušajući vojnika, ne može se oteti utisku da je i on žrtva, ali Glavonić ne ostavlja prostora za alibi, kojem su skloni čak i najbolji filmovi sa Balkana koji se bave suočavanjem sa zločinima sopstvenih nacija. Konačno imamo međunarodno priznat film u kojem režiser iz jedne od država bivše Jugoslavije kaže: “Mi smo ovo uradili i treba da nas bude sram. Ako je ikada postojalo savršeno mesto za takvu izjavu, to je svakako Berlin”.

Većina intervjua je snimljena na suđenju Slobodanu Miloševiću i njegovim podređenima u Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu. Montažerka Jelena Maksimović stvara ritam u kojem nema prostora za popuštanje tenzije, čak ni u delovima u kojima nema svedočanstava. Istovremeno, film se ne može opisati kao brz: tempo je spor, ali sadržaj toliko moćan da gledaocu oduzima dah. Ovo iskustvo ostaje s vama dugo posle projekcije.

“Dubina dva” je nastala u koprodukciji Non-Aligned Films, Fonda za humanitarno pravo i francuske kompanije Cinéma Defacto.

* Tekst originalno objavljen na portalu Cineuropa