Da li umjetnost može doprinijeti procesu pomirenja u regionu?

Povodom obilježavanja Svjetskog dana mira, Centar za građansko obrazovanje (CGO) i Koalicija za REKOM, organizovali su 21.9.2016. u Podgorici treću po redu debatu o pomirenju, na temu: Može li umjetnost doprinijeti procesu pomirenja u regionu?

Debatu o pomirenju je otvorila crnogorska premijera dokumentarnog filma „Nedodirljivi“, u režiji Nemanje Babića i Marije Ristić, čime je najavljeno i VII izdanje Festivala filma o ljudskim pravima UBRZAJ 2016.

Daliborka ULJAREVIĆ, izvršna direktorka Centra za građansko obrazovanje (CGO) je podsjetila da povodom Međunarodnog dana mira 21. septembra, CGO i Koalicija za REKOM ukazuju da vlade u postjugoslovenskim zemljama imaju obavezu da osiguraju mir bez straha od izbijanja novog rata i ponavljanja ratnih zločina i da izgrade dobrosusjedske odnose na temelju poštovanja činjenica i ličnog dostojanstva svih žrtava.

„Nerazumljiva je nezainteresovanost naše umjetničke scene koja ne vidi u našem dvorištu nešto potentno za umjetničko stvaralaštvo na temu pomirenja“ , kazala je Uljarević ocijenivši da crnogorska kultura može i treba da ponudi svoj doprinos procesu pomirenja i nađe se u ravni onog što se već radi u regionu, ali i drugim zemljama Evrope koje ovom pitanju i ovoj formi posvećuju sve veću pažnju.

Branko BALETIĆ, filmski reditelj je podvukao da umjetnost može značajno doprinijeti procesu pomirenja u regionu i dodao da je tu ipak presudna politička volja. On je podsjetio na svoje iskustvo u kreiranju umjetničkih sadržaja koji su imali tematiku pomirenja u regionu, naglasivši da i u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini postoje sadržaji koji daju kritički osvrt na poslijeratna dešavanja. “Ja svoj pesimizam o pomirenju temeljim na činjenici da su na vlasti država u regionu ili isti ljudi koji su bili i u vrijeme ratnih dešavanja tokom raspada SFRJ ili njihovi nasljednici”. Zaključio je da je ključna odgovornost za ovaj proces na nadležnim organima koji treba da utvrde činjenice i procesuiraju odgovorne.

Nemanja BABIĆ, reditelj filma „Nedodirljivi“, govorio je o iskustvu rada na ovom i sličnim projektima u poslednjih 15 godina i o poslijeratnim dešavanjima na prostorima bivše Jugoslavije. On je podijelio posliejratnu umjetnost na onu koja je stala u ulogu politike 80-ih godina koji su pod prividom preporoda i i buđenja nacionalne svijesti budili nacionalizme i onu koja je želi da za razliku od prve podstakne pojedinca da zauzme svoj stav, istakavši da je takva umjetnost najčešće skrajnuta i andergraund. Babić je podvukao da „umjetnost ne može da utiče na tok političkih događaja ali posjeduje snagu da tokom vremena mijenja svijest ljudi, da pomaže da nađu smisao života u najtežim trenucima i da poveže ljude“.

Paula PETRIČEVIĆ, filozofkinja i izvršna direktorka NVU Inkubator, je ocijenila da se pomirenje teško može dogoditi “ na terenu na kojem su leševi stavljeni pod tepih” . Saglasila se da u Crnoj Gori nema dovoljno umjetnika koji bi se uhvatili u koštac sa ovim temama jer “izoluju i dovode u opasnost a mi smo socijalizovani na taj način da možemo biti samo podanici”. Osvrnuvši se na način na koji umjetnost proizvodi promjenu u pojedincima i zajednici kazala je da je „umjetnost uvijek u dijalogu, kao kritika i kao provokacija i to je način proizvođenja promjene i u kanonu i u društvu uopšte“.

Uvodna izlaganja panelista je pratila živa debata zainteresovanih učesnika, među kojima su bili predstavnici institucija, NVO sektora, političkih partija i naravno, umjetničke zajednice.

Ova treća debata je imala za cilj da podstakne umjetnički angažman, kao svojevrstan čin društvene odgovornosti prema procesu utvrđivanju istine o žrtvama, bez koje nije moguće istinsko pomirenje i održiva budućnost regiona.

Inicijativa za REKOM okuplja brojne organizacije civilnog društva i pojedince iz regiona u zagovaranju uspostavljanja Regionalne komisije za utvrđivanje činjenica o ratnim zločinima i drugim teškim povredama ljudskih prava počinjenim na teritoriji nekadašnje SFRJ od 1991. do kraja 2001. CGO kao referentna organizacija Koalicije za REKOM, svojim naporima teži doprinijeti učinkovitosti tog procesa.

Debata Može li umjetnost doprinijeti procesu pomirenja u regionu? organizovana je u okviru projekta Jačanje procesa REKOM-a (Faza II), koji podržava Evropska unija, Francuski katolički komitet protiv gladi i za razvoj i fondacija Rokfeler Brothers.

CGO-debata-o pomirenju-transkript 21.9.2016.