Osnivanje REKOM-a indikator napretka u procesu pomirenja

Koalicija za osnivanje REKOM-a objavila je u martu drugi Sažetak politike pod naslovom „Kako Evropska unija može doprineti pomirenju postjugoslovenskih zemalja“.

Koalicija  upozorava da je kraj mandata Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, u decembru 2017. godine u post-jugoslovenskim zemljama, posebno u Srbiji i Hrvatskoj, “dočekan kao oslobađanje od obaveze procesuiranja ratnih zločina”. Podaci o suđenjima za ratne zločine pred domaćim sudovima, koje navodi Koalicija, potvrđuju nalaze nevladinih organizacija o zabrinjavajućem stanju krivične pravde.

“Tokom 2017. godine procesuiranje zločina dodatno je marginalizovano – mali broj optužnica, nedovoljno razvijenih u kontekstu utvrđenih činjenica pred MKSJ, mali broj optuženih, uglavnom direktnih počinilaca, sa malim brojem obuhvaćenih žrtava, što je praćeno čestim odustajanjem svedoka da neposredno svedoče (zbog starosti i lošeg zdravstvenog stanja, ali najviše zbog nepoverenja u sud države koju smatraju odgovornom za svoje patnje)“, navodi Koalicija.

U nastaloj situaciji, Koalicija naglašava da je od ključne važnosti osnaživanje domaćih tužilaštava i njihove saradnje u procesuiranju ratnih zločina. Mehanizam za međunarodne krivične sudove (MMKS) treba da im pruži stručnu podršku u istragama protiv srednje i više rangiranih oficira vojske i policije, odgovornih za stradanje civila u toku vojnih operacija, a koji su danas na pozicijama koje ih štite od krivične odgovornosti.

S druge strane, Koalicija pozdravlja političku spremnost lidera Zapadnog Balkana da osnuju regionalnu komisiju za utvrđivanje činjenica o ratnim zločinima, žrtvama i okolnostima njihovog stradanja tokom ratova devedestih, i ocenjuje da to regionalno telo, snagom činjenica i zahvaljujući regionalnom karakteru, može da ima potencijal da suzi prostor za “laži, poricanje, i proizvodnju nacionalističkih narativa o ratu” i da doprinese javnom priznanju svake od ukupno 130.000 žrtava ratova devedestih.

Koalicija preporučuje da Hrvatska i Srbija potpišu bilateralni sporazum o procesuiranju ratnih zločina na osnovu prebivališta okrivljenih, kojim bi bio prevladan srpski zakon o univerzalnoj nadležnosti, kao i hrvatski zakon o ništetnosti pravnih akata Republike Srbije. Na Predsedništvo BiH apeluje da odustane od principa teritorijalne nadležnosti i prihvati standard da svaka država sudi svojim državljanima.

Koalicija poziva lidere svih postjugoslovenskih zemalja da potpišu deklaraciju o osnivanju REKOM-a na samitu Berlinskog procesa 2018. godine, i time daju političku reč da će institucije njihovih zemalja pokrenuti proceduru za osnivanje zajedničke Regionalne komisije za utvrđivanje i kazivanje činjenica o ratnim zločinima i drugim teškim povredama ljudskih prava počinjenim na teritoriji nekadašnje SFRJ od 1. januara 1991. do 31. decembra 2001. godine. Posebano apeluje na lidere Hrvatske, Slovenije i srpskog i hrvatskog člana Predsedništva BiH da se pridruže ostalim liderima post-jugoslovenskih zemalja, koji su već izrazili svoju spremnost, imenovanjem izaslanika za pisanje nacrta deklaracije o osnivanju REKOM.

Među preporukama upućenim EU, Koalicija izdvaja da bi u okviru razrade akcionog plana Strategije za verodostojnu perspektivu proširenja EU na Zapadni Balkan, osnivanje REKOM-a trebalo da bude postavljeno kao indikator napretka u procesu pomirenja.

Koalicija za REKOM je mreža civilnog društva za pomirenje, koju čini više od 2000 organizacija i istaknutih intelektualaca s područja nekadašnje Jugoslavije, okupljenih oko ideje o osnivanju regionalnog mehanizma tranzicione pravde, u formi REKOM-a. Peticiju za osnivanje REKOM-a potpisalo je više od 580.000 građana iz BiH, Hrvatske, Srbije, Crne Gore, Slovenije, Kosova i Makedonije.

(Objavljeno na europeanwesternbalkans, 27.4.2018.)