Të mbijetuarit boshnjakë të përdhunimeve të luftës “ende druhen të flasin”

Mirsada Tursunoviç, e cila u përdhunua nga një ushtar në një kamp paraburgimi gjatë luftës në Bosnjë, shpjegon se si u deshën 17 vjet për të kapërcyer frikën e saj për t’u izoluar shoqërisht dhe për të dëshmuar kundër agresorit të saj.

 

“Ai më drejtoi pushkën dhe më urdhëroi të zhvishem. Qava dhe refuzova ta bëja.”

Mirsada Tursunoviç po kujton 21 qershorin 1992, ditën kur një nga ushtarët serbë të Bosnjës në kampin e paraburgimit Caparde afër Zvornikut në Bosnjën lindore e urdhëroi atë që të ngjitej në katin e dytë me të.

“Ai më pas goditi fort dhe më shtyu mbi një divan në atë dhomë, më hoqi rrobat dhe pantallonat dhe më përdhunoi”, vazhdoi Tursunoviç.

Tursunoviç, e cila në atë kohë ishte vetëm 18 vjeçe, pa gjithashtu gra të tjera të merreshin gjatë kohës që ishte në kampin e paraburgimit dhe supozoi se ato do të përdhunoheshin gjithashtu.

Sipas vlerësimeve nga Kombet e Bashkuara, rreth 20,000 deri në 50,000 njerëz u përdhunuan gjatë luftës në Bosnjë.

Viktimat e përdhunimeve gjatë luftës shpesh heshtin për përvojat e tyre për vite me radhë në mënyrë që të shmangin stigmatizimin ose dënimin nga familjet dhe komunitetet e tyre. Tursunoviç nuk i tregoi askujt për atë që vuajti për 17 vjet me radhë.

“Koha që viktimë vendos të flasë varet nga lloji dhe intensiteti i traumës, burimet personale të individit, konteksti i përvojës traumatike dhe konteksti aktual në të cilin personi jeton”, tha për BIRN një zëdhënës i Vive Zene Tuzla, një qendër rehabilitimi në qytetin verilindor të Tuzlës që merret me viktimat e përdhunimit të kohës së luftës.

“Ekziston një frikë refuzimi dhe dënimi nga anëtarët e ngushtë të familjes dhe komuniteti lokal. Një frikë se njerëzit nuk do t’u besojnë, një frikë se vuajtjet e tyre do të minimizohen ose mohohen dhe një frikë nga etiketimi, stigmatizimi dhe tallja”, shpjegoi zëdhënësi.

Hulumtimi nga Medica Zenica, një organizatë që ofron mbështetje psiko-sociale dhe mjekësore për gratë dhe fëmijët viktima të luftës dhe dhunës së pasluftës, sugjeron që të mbijetuarit e përdhunimit u besojnë organizatave të tilla më shumë sesa institucioneve shtetërore.

“Fatkeqësisht, në mjediset familjare dhe shoqërore, njerëzit ende vënë në pikëpyetje nëse ata po thonë të vërtetën për ato që kanë përjetuar dhe pyesin se si dhe pse nuk mund ta shmangnin këtë, kështu që viktimat e dhunës janë të detyruar ta vërtetojnë atë që kanë kaluar me dokumente dhe prova të tjera”, tha Lejla Heremiç, një këshilltare familjare në Medica Zenica.

Mirsada Tursunoviç ishte ndër ata që përfundimisht kërkuan këshillim psikologjik dhe ndihmë profesionale. Ajo ka pasur mbështetje të vazhdueshme nga burri dhe vajzat e saj që nga momenti kur ajo foli për herë të parë për atë që i ndodhi asaj.

“Kisha makthe, shpesh ndieja erën e burrit që ma bëri këtë. Zgjohesha me ndjesinë se po mbytesha, por nuk guxoja të flisja për këtë me askënd”, tha ajo.

“Megjithatë, isha e vetëdijshme se duhej të kërkoja ndihmë profesionale, sepse në mënyrë të pandërgjegjshme po ia kaloja traumën time fëmijëve të mi.”

Me ndihmën profesionale, ajo tani ka rifituar vetëbesimin dhe ndjenjën e dinjitetit, tha ajo.

 

“Nuk mundesh thjesht të fillosh të flasësh për këtë”

Ekspertët që punojnë për Vive Zene Tuzla gjithashtu thonë se disa viktima nuk duan të dëshmojnë kundër agresorëve të tyre në gjykatë sepse ata nuk i besojnë procesit gjyqësor dhe kanë frikë se nuk do të mbrohen siç duhet nga hakmarrja e të pandehurve.

Deri më tani, një total prej 102 çështjesh që përfshijnë akuza për dhunë seksuale ose përdhunim janë dëgjuar në gjykatën shtetërore të Bosnjës në Sarajevë.

Seksioni i mbështetjes së dëshmitarëve i gjykatës ofron ndihmë psikologjike, emocionale dhe administrative për dëshmitarët që janë të ftuar të dëshmojnë.

“Duke marrë parasysh natyrën specifike të traumës së luftës dhe gjendjen e tyre delikate mendore, të viktimave dhe të të mbijetuarve të torturave seksuale të luftës, vëmendje e veçantë i kushtohet sigurimit të mbështetjes psikologjike dhe fuqizimit të tyre para, gjatë dhe pas dëshmive të tyre, në mënyrë që të shmangen vuajtjet shtesë dhe pasoja për gjendjen mendore të dëshmitarëve si rezultat i dëshmive të tyre”, tha gjykata shtetërore për BIRN.

Mirsada Tursunoviç foli për herë të parë me oficerët e Agjencisë Shtetërore për Investigim dhe Mbrojtje në lidhje me krimin e kryer kundër saj pasi dikush e kishte përmendur atë si dëshmitare në një rast krimi lufte. Qasja e ndjeshme e oficerëve bëri të mundur që ajo të jepte dëshminë, shpjegoi ajo.

“Ata m’u afruan në një mënyrë shumë të këndshme, profesionale, duke u shqetësuar për shëndetin dhe gjendjen time mendore. Burrat dilnin nga dhoma në mënyrë që unë të mund të flisja me oficeret femra për përvojat e mia”, tha ajo.

Gjatë hetimit, Tursunoviç njohu burrin që e sulmoi, por pasi ajo dha deklaratën e saj, ai u largua për në Rusi dhe nuk u kthye më.

Ajo e kërkoi atë në Facebook për vite me radhë dhe më në fund e gjeti atë vitin e kaluar, por zbulimi solli përsëri traumë.

“Fillova të dridhesha, dola shpejt nga llogaria ime dhe më vonë e fshiva atë. Kisha frikë, piva një qetësues dhe bëra ushtrimet e mia të frymëmarrjes siç më kishte mësuar mjeku im”, kujton ajo.

Ajo tha se “po jeton për ditën kur krimineli do të sillet para drejtësisë”, por paralajmëroi që viktimave të përdhunimeve nuk duhet t’u bëhet presion për të dhënë deklarata dhe për të dëshmuar në gjykatë.

“Nuk është e lehtë të pranosh atë që të ka ndodhur dhe të flasësh për të. Mua m’u desh shumë kohë – m’u deshën 17 vjet për të treguar atë që më kishte ndodhur”, tha ajo.

“Nuk mundesh thjesht të fillosh të flasësh për këtë dhe të të marrin në pyetje menjëherë. Të mbijetuarve duhet t’u jepet hapësirë në mënyrë që ata të mund të gjejnë mënyrën dhe momentin e duhur për të folur.”

 

Azra Husarić

 

---

Teksti Të mbijetuarit boshnjakë të përdhunimeve të luftës “ende druhen të flasin” u botua fillimisht më Balkan Insight/Balkan Transitional Justice